چطور اسکراب پزشکی را ضدعفونی و نگهداری کنیم؟

در محیط های درمانی، پاکیزگی و ضدعفونی لباس ها از حیاتی ترین اصول ایمنی محسوب می شود. اسکراب پزشکی به عنوان یکی از پرکاربردترین پوشش های کادر درمان، روزانه در معرض انواع آلودگی های میکروبی و شیمیایی قرار می گیرد. از بخش اورژانس گرفته تا اتاق عمل، لباس های پزشکی به طور مداوم با ترشحات، ذرات معلق، مایعات بدن بیماران و عوامل محیطی در تماس اند. اگر شستشو و ضدعفونی این لباس ها به درستی انجام نشود، خطر انتقال عفونت به کادر درمان و بیماران دیگر به شدت افزایش پیدا می کند.

نگهداری صحیح اسکراب پزشکی نه تنها از نظر بهداشتی اهمیت دارد، بلکه در افزایش طول عمر پارچه و حفظ ظاهر حرفه ای فرد نیز نقش تعیین کننده ای دارد. بسیاری از پزشکان و پرستاران به دلیل شستشوی نادرست یا استفاده از شوینده های قوی، عمر مفید اسکراب خود را کاهش می دهند و ناچار به تعویض مکرر آن می شوند. در این مقاله، به صورت دقیق بررسی می کنیم که چگونه می توان اسکراب پزشکی را ضدعفونی، شستشو و نگهداری کرد تا هم تمیز و ایمن بماند و هم دوام بالایی داشته باشد.

اهمیت شستشوی اصولی اسکراب پزشکی

شستشوی اصولی اسکراب پزشکی یکی از مراحل حیاتی در کنترل عفونت های بیمارستانی است. لباس های آلوده می توانند حامل باکتری ها، ویروس ها و قارچ هایی باشند که در محیط های درمانی رشد می کنند. این آلودگی ها حتی پس از خشک شدن ظاهری لباس نیز می توانند باقی بمانند. هدف از شستشوی صحیح، حذف کامل ذرات آلوده، کاهش بار میکروبی و حفظ کیفیت پارچه است.

در فرآیند شستشو، دمای آب، نوع مواد شوینده و زمان شستشو باید دقیق تنظیم شود. اگر از آب با دمای پایین استفاده شود، بسیاری از میکروارگانیسم ها از بین نمی روند و لباس عملاً ضدعفونی نخواهد شد. در مقابل، دمای بیش از حد بالا ممکن است باعث تغییر رنگ، جمع شدن الیاف یا از بین رفتن خاصیت تنفس پذیری پارچه شود. به همین دلیل، شستشو باید در بازه ی دمایی استاندارد و با شوینده های مناسب پارچه های پزشکی انجام گیرد.

نکته بسیار مهم آن است که باید لباس های بیمارستانی را از بقیه لباس ها جدا کرد. دقت داشته باشید که اسکراب های کثیف و آلوده می توانند سبب انتقال میکروارگانیسم ها به محیط زندگی شده و از این رو باید از سایر لباس ها جدا شود. در مراکز درمانی بزرگ، معمولاً شستشو با دستگاه های صنعتی انجام می شود؛ اما در منازل یا مطب ها نیز رعایت همین اصول می تواند از آلودگی ثانویه جلوگیری کند.

بهترین دمای شستشو برای از بین بردن آلودگی ها

یکی از اصلی ترین عوامل مؤثر در پاکسازی لباس های پزشکی، دمای آب شستشو است. دمای پایین معمولاً فقط برای پاک کردن آلودگی های سطحی مناسب است و توانایی از بین بردن باکتری های مقاوم را ندارد. در مقابل، دمای بالا اگر کنترل نشود، می تواند باعث تخریب الیاف یا تغییر رنگ لباس شود.

تحقیقات نشان داده اند که دمای بین ۶۰ تا ۷۵ درجه سانتی گراد بهترین بازه برای از بین بردن عوامل بیماری زا در اسکراب پزشکی است. این دما به اندازه ای بالاست که میکروارگانیسم های مقاوم را نابود کند، اما به بافت پارچه های پلی استر-پنبه یا میکروفیبر آسیب نرساند. در صورت آلودگی شدید (مثلاً در بخش های جراحی یا مراقبت ویژه)، می توان مرحله ی پیش گرم کردن با دمای پایین تر را اضافه کرد تا قبل از شستشوی اصلی، لکه ها نرم و آماده ی پاکسازی کامل شوند.

در برخی مراکز درمانی از ماشین های صنعتی مجهز به سیستم ضدعفونی حرارتی استفاده می شود که دما را به صورت خودکار کنترل می کنند. در محیط خانگی، انتخاب برنامه ی «شستشوی بهداشتی» (Hygienic Wash) یا تنظیم دستی دما در بازه ی توصیه شده بهترین گزینه است.اسکراب دامپزشکی نیز مانند اسکراب پزشکی باید با شست‌وشوی منظم و ضدعفونی استاندارد نگهداری شود تا آلودگی‌ها به محیط درمانی منتقل نشوند.

روش ضدعفونی اسکراب با مواد مجاز بیمارستانی

ضدعفونی شیمیایی مرحله ای ضروری پس از شستشو است. مواد ضدعفونی کننده ی بیمارستانی باید توانایی از بین بردن میکروارگانیسم ها را داشته باشند، بدون آن که باعث تخریب پارچه یا ایجاد حساسیت پوستی شوند. مواد کلردار، پراکسید هیدروژن، و ترکیبات آمونیوم چهارتایی (QACs) از جمله ترکیبات مورد استفاده در مراکز درمانی هستند.

در انتخاب ماده ی ضدعفونی کننده باید به نوع پارچه توجه کرد. برای مثال، استفاده از محلول های کلردار برای پارچه های رنگی ممکن است باعث تغییر رنگ شود. در چنین شرایطی، پراکسید هیدروژن رقیق شده (۳٪) گزینه ای ایمن تر است. برای اسکراب های سفید می توان از محلول های هیپوکلریت سدیم در غلظت کنترل شده استفاده کرد.

در شستشوی خانگی، افزودن مقدار کمی سفیدکننده ی بدون کلر یا محلول ضدباکتری مخصوص لباس به چرخه ی شستشو، به ضدعفونی کمک می کند. البته باید دقت کرد که این مواد کاملاً با آب رقیق شده باشند تا باقی مانده ی شیمیایی روی پارچه نماند. خشک کردن کامل پس از شستشو نیز بخشی از فرآیند ضدعفونی محسوب می شود؛ زیرا بسیاری از باکتری ها در محیط مرطوب مجدداً فعال می شوند.

تکنیک خشک کردن بدون آسیب به بافت پارچه

خشک کردن نادرست یکی از دلایل اصلی کاهش عمر اسکراب پزشکی است. گرمای مستقیم، به ویژه در خشک کن های صنعتی یا حرارت بیش از حد اتو، می تواند باعث تغییر ساختار الیاف و از بین رفتن نرمی پارچه شود. بهترین روش برای خشک کردن اسکراب، استفاده از جریان هوای طبیعی در محیط تمیز و دارای تهویه ی مناسب است.

اگر از خشک کن برقی استفاده می شود، باید درجه حرارت روی حالت «متوسط» تنظیم شود تا رطوبت به تدریج خارج گردد. خشک کردن سریع با حرارت زیاد باعث انقباض الیاف، کاهش انعطاف و در نهایت زبری سطح پارچه می شود. در اتاق عمل و بخش های حساس، توصیه می شود اسکراب ها پس از خشک شدن در محفظه ی مخصوص و بسته نگهداری شوند تا دوباره آلوده نشوند.استفاده از کلاه جراحی در کنار اسکراب تمیز و ضدعفونی‌شده، به حفظ بهداشت فردی و کنترل عفونت در محیط‌های درمانی کمک می‌کند.

نحوه اتو و تا کردن اسکراب برای استفاده روزمره

اتو کردن فقط برای ظاهر تمیز نیست؛ حرارت اتو می تواند بخشی از فرآیند ضدعفونی نیز باشد. دمای مناسب برای اتوکشی اسکراب باید بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ درجه سانتی گراد تنظیم شود. پارچه های ترکیبی مانند پلی استر-پنبه در این بازه به خوبی صاف می شوند بدون آنکه بافت آن ها آسیب ببیند.

اتو را باید از قسمت داخلی لباس شروع کرد تا رنگ سطح خارجی حفظ شود. پس از اتوکشی، لباس باید بلافاصله در محیط تمیز تا و بسته بندی شود. نگهداری اسکراب در محیط های باز یا در تماس با لباس های بیرونی، احتمال جذب آلودگی ثانویه را بالا می برد.

تا کردن اسکراب نیز باید به صورت استاندارد انجام شود تا چروک های تیز ایجاد نشود؛ زیرا این خطوط با تکرار اتوکشی ممکن است به مرور زمان در الیاف ماندگار شوند.

اشتباهات رایج در شستشوی اسکراب

بسیاری از افراد با وجود نیت درست، در شستشوی اسکراب دچار اشتباهات رایجی می شوند. استفاده از شوینده های قوی یا سفیدکننده های صنعتی بدون رقیق سازی یکی از این اشتباهات است. این مواد باعث تخریب تدریجی الیاف و کاهش خاصیت تهویه ی پارچه می شوند.

شستن اسکراب همراه با سایر لباس ها، مخصوصاً لباس های بیرونی، اشتباهی جدی است که منجر به آلودگی متقاطع می شود. همچنین شستشو با آب بسیار داغ یا خشک کردن سریع با حرارت بالا نیز باعث از بین رفتن خاصیت کشسانی پارچه و جمع شدن لباس خواهد شد.

یکی دیگر از خطاهای رایج، عدم آب کشی کافی پس از استفاده از مواد ضدعفونی کننده است. باقی ماندن ترکیبات شیمیایی روی پارچه می تواند باعث تحریک پوست و حساسیت شود.

راهکارهای افزایش طول عمر اسکراب پزشکی

افزایش طول عمر اسکراب مستلزم ترکیب چند عامل است: شستشوی اصولی، خشک کردن صحیح و نگهداری در محیط مناسب. اسکراب باید همیشه تمیز، خشک و در محیطی دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. اشعه ی UV باعث تجزیه ی رنگ و کاهش استحکام الیاف می شود.

در صورت لکه دار شدن اسکراب، باید بلافاصله با آب سرد شسته شود تا لکه در بافت تثبیت نشود. استفاده از نرم کننده های مخصوص پارچه های پزشکی نیز به حفظ لطافت و دوام آن کمک می کند. اسکراب ها باید بر اساس تعداد دفعات استفاده و میزان آلودگی به طور منظم تعویض شوند؛ نگهداری طولانی مدت لباس های فرسوده خطر انتقال آلودگی را افزایش می دهد.روپوش پزشکی زمانی بیشترین کارایی را دارد که همراه با اسکراب پزشکی کاملاً شسته، ضدعفونی و در محیطی تمیز نگهداری شود تا از انتقال آلودگی‌ها جلوگیری کند.

جدول دمای مناسب و نوع مواد شوینده برای انواع پارچه اسکراب

سخن پایانی

اسکراب پزشکی لباسی است که مستقیماً با سلامت کادر درمان و بیماران در ارتباط است. نگهداری و ضدعفونی صحیح آن نه تنها ضامن بهداشت فردی، بلکه عاملی حیاتی در جلوگیری از انتشار عفونت در محیط های درمانی است. شستشو با دمای مناسب، استفاده از مواد مجاز بیمارستانی، خشک کردن اصولی و نگهداری در شرایط پاکیزه، چهار ستون اصلی مراقبت از اسکراب هستند.

با رعایت این اصول، می توان اطمینان داشت که اسکراب نه تنها تمیز و ایمن می ماند، بلکه در طول زمان نیز ظاهر و کیفیت اولیه ی خود را حفظ می کند. حرفه ای بودن در حوزه ی درمان فقط به تخصص پزشکی خلاصه نمی شود؛ نظم، تمیزی و رعایت استانداردهای بهداشتی در پوشش نیز بخشی از این حرفه گری است.جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله اهمیت استفاده از کلاه جراحی در بخش‌های ICU و CCU

سوالات متداول

۱. هر چند وقت یک بار باید اسکراب پزشکی شسته شود؟
شستشوی اسکراب باید پس از هر شیفت کاری انجام شود. در صورت تماس با مایعات بدن بیماران، شستشو باید بلافاصله صورت گیرد تا آلودگی تثبیت نشود.

۲. آیا می توان از سفیدکننده های خانگی برای ضدعفونی اسکراب استفاده کرد؟
در صورت رقیق سازی کامل و رعایت دمای مناسب، بله؛ اما استفاده ی مداوم از کلر ممکن است باعث رنگ پریدگی شود. بهتر است از مواد ضدعفونی مخصوص لباس های بیمارستانی استفاده شود.

۳. بهترین روش خشک کردن اسکراب چیست؟
خشک کردن طبیعی در محیط دارای تهویه ی مناسب بهترین گزینه است. در صورت استفاده از خشک کن، باید حرارت در حالت متوسط تنظیم شود.

۴. آیا اتو کردن اسکراب ضروری است؟
بله، حرارت اتو علاوه بر حفظ ظاهر تمیز، بخشی از فرآیند ضدعفونی را تکمیل می کند. اتوکشی باید با دمای کنترل شده انجام شود تا پارچه آسیب نبیند.