تولید اسکراب پزشکی فراتر از دوخت یک لباس ساده برای محیط درمانی است؛ این فرآیند تلفیقی از دانش نساجی، استانداردهای بهداشتی و طراحی ارگونومیک است که باید دقیقاً بر اساس دستورالعمل‌های بینالمللی انجام شود. لباس‌های پزشکی جزو تجهیزات محافظ فردی محسوب می‌شوند و نقشی حیاتی در جلوگیری از انتقال آلودگی بین بیمار و کادر درمان دارند. به همین دلیل، نهادهای جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مؤسسه استانداردهای آمریکا (ASTM) و اتحادیه اروپا (EN ISO) دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای برای طراحی، انتخاب پارچه و فرآیند تولید اسکراب تدوین کرده‌اند.
در دنیای امروز که کنترل عفونت و ایمنی محیط درمانی به اولویت اصلی بیمارستان‌ها تبدیل شده است، رعایت این استانداردها نه‌تنها نشانه‌ی کیفیت و اعتبار برند تولیدکننده است، بلکه بر سلامت و راحتی کارکنان نیز اثر مستقیم دارد. در ادامه با جزئیات، الزامات جهانی در تولید اسکراب پزشکی را بررسی می‌کنیم.
معرفی استانداردهای جهانی تولید لباس‌های بیمارستانی
تولید لباس‌های بیمارستانی از جمله اسکراب‌ها باید بر اساس مجموعه‌ای از استانداردها انجام شود که هرکدام جنبه‌ای از ایمنی، دوام و عملکرد پارچه را مشخص میکنند. استاندارد EN 13795 از مهم‌ترین چارچوب‌های مورد استفاده در اروپا است که الزامات عملکردی لباس‌های جراحی و پارچههای محافظ را تعیین می‌کند. این استاندارد به عواملی مانند نفوذپذیری مایع، مقاومت در برابر میکروب، تنفس‌پذیری و دوام در برابر شستشوی مکرر می‌پردازد.
در ایالات متحده نیز استاندارد ASTM F2407 برای لباس‌های پزشکی تعریف شده است که تمرکز آن بر روی پارچههای چندلایه، قابلیت جذب رطوبت و پایداری در دمای بالا است. از سوی دیگر، دستورالعمل‌های ISO 16603 و ISO 16604 مربوط به مقاومت پارچه در برابر نفوذ ویروس‌ها و مایعات بدن انسان است. این استانداردها تضمین میکنند که لباس، مانعی مؤثر در برابر انتقال آلودگی باشد.اسکراب پزشکی باید مطابق استانداردهای بینالمللی تولید شود تا بیشترین سطح بهداشت، تهویه و ایمنی را برای کادر درمان فراهم کند.
ویژگی‌های پارچه استاندارد برای اسکراب پزشکی
در تولید اسکراب پزشکی، نوع پارچه نقشی تعیین‌کننده دارد. یک پارچه استاندارد باید ترکیبی از راحتی، دوام، تهویه مناسب و قابلیت ضدعفونی مکرر را ارائه دهد. معمولاً از ترکیب الیاف پنبه و پلی‌استر استفاده میشود تا هم تنفس‌پذیری و هم استحکام به‌صورت هم‌زمان تأمین شود.
الیاف باید بتوانند در برابر شستشوی مداوم با دمای بالا مقاومت کنند، بدون اینکه تغییر رنگ یا جمع‌شدگی در آن‌ها ایجاد شود. علاوه بر این، تراکم بافت پارچه باید به اندازه‌ای باشد که از عبور ذرات میکروسکوپی جلوگیری کند اما در عین حال تبادل هوا مختل نشود. میزان جذب رطوبت نیز باید در محدوده‌ای کنترل‌شده باشد تا لباس در تماس طولانی با پوست، احساس گرما یا تعریق ایجاد نکند.
پارچههای استاندارد اغلب دارای روکش‌های ضدباکتری یا آنتی‌مایکروبیال هستند که از رشد میکروارگانیسم‌ها بر روی سطح پارچه جلوگیری می‌کند. این پوشش‌ها باید در برابر شستشوی مکرر پایدار باشند و اثر خود را در طول زمان از دست ندهند.
تهویه، تنفس‌پذیری و مقاومت پارچه در استانداردهای جهانی
یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی کیفیت در اسکراب پزشکی، میزان تنفس‌پذیری و تهویه‌ی پارچه است. این ویژگی تعیین می‌کند که آیا لباس می‌تواند تعادل حرارتی بدن کاربر را حفظ کند یا خیر. در استاندارد EN 13795، شاخصی به نام «Air Permeability» معرفی شده است که میزان عبور هوا از بافت پارچه را می‌سنجد.
پارچه‌هایی که جریان هوا را به‌خوبی عبور می‌دهند، مانع تجمع گرما و رطوبت می‌شوند و از رشد باکتری‌های ناشی از تعریق جلوگیری میکنند. از طرفی، مقاومت مکانیکی نیز نباید قربانی این خاصیت شود. لباس‌هایی که در حین کار در معرض اصطکاک یا کشش هستند، باید مقاومت پارگی بالا داشته باشند. به همین دلیل، بسیاری از تولیدکنندگان از بافت‌های چندلایه یا ترکیب الیاف مصنوعی و طبیعی استفاده میکنند تا تعادل میان مقاومت و تهویه حفظ شود.کلاه جراحی نیز مانند اسکراب پزشکی باید بر اساس استانداردهای بینالمللی دوخته شود تا از انتقال آلودگی در اتاق عمل جلوگیری کند.
الزامات طراحی، دوخت و نحوه فرم بدن
استانداردهای جهانی تنها به پارچه محدود نمی‌شوند؛ طراحی و دوخت نیز باید بر اساس اصول ارگونومی و ایمنی انجام شود. در طراحی اسکراب، آزادی حرکت و تطابق با فرم بدن بسیار مهم است. دوخت‌های محکم و چندلایه در نقاط حساس مانند سرشانه، آستین و درز پهلو، از پاره‌شدن در زمان فعالیت جلوگیری می‌کند.
همچنین الگوی دوخت باید به‌گونه‌ای باشد که در هنگام خم شدن، نشستن یا حرکت سریع، محدودیتی برای بدن ایجاد نکند. جیب‌ها و درزها نباید در محل‌هایی باشند که احتمال تجمع آلودگی وجود دارد. در استاندارد EN ISO 13688 به این نکته اشاره شده است که لباس‌های پزشکی باید «ترکیبی از کارایی و راحتی» باشند و به هیچ وجه نباید در حین انجام کار باعث خستگی یا ناراحتی فیزیکی شوند.
استانداردهای رنگ و کد‌بندی بخش‌های درمانی
در بیمارستان‌ها، رنگ اسکراب تنها جنبه‌ی زیبایی ندارد بلکه یکی از ابزارهای نظم سازمانی و کنترل بهداشت محسوب میشود. استانداردهای بینالمللی توصیه میکنند که هر بخش درمانی دارای رنگ مشخصی برای لباس کارکنان باشد. برای مثال، در بسیاری از کشورها رنگ آبی برای جراحی، سبز برای بخش عمومی و سفید برای بخش‌های اداری رایج است.
این تفکیک رنگی علاوه بر ایجاد نظم، به کادر درمان کمک می‌کند تا از تماس ناخواسته لباس‌های بخش‌های مختلف جلوگیری شود. برخی مراکز از کد‌بندی رنگی بر اساس سطح تماس با بیماران استفاده میکنند؛ مثلاً اسکراب‌های تیره برای اتاق عمل و اسکراب‌های روشن برای بخش‌های درمانی عمومی.
رعایت این استاندارد نه‌تنها باعث تشخیص سریع موقعیت پرسنل میشود، بلکه بر روحیه بیماران نیز اثر مثبت دارد. در بخش‌های خاص مانند کودکان، استفاده از رنگ‌های شاد نیز مجاز و حتی توصیه‌شده است.اسکراب دامپزشکی با پیروی از استانداردهای بینالمللی اسکراب پزشکی، مقاومت و حفاظت بیشتری در محیط‌های پرخطر دامپزشکی ایجاد می‌کند.
نقش گواهی‌های بهداشتی در اعتبار برندهای اسکراب
برندهای معتبر تولیدکننده‌ی لباس‌های پزشکی برای اثبات کیفیت و ایمنی محصولات خود از گواهی‌های بینالمللی استفاده میکنند. گواهی‌هایی مانند Oeko-Tex Standard 100، ISO 9001 و ISO 13485 از مهم‌ترین تأییدیه‌هایی هستند که نشان می‌دهند پارچه‌ها و فرایند تولید فاقد مواد شیمیایی مضر بوده و با الزامات بهداشتی مطابقت دارند.
Oeko-Tex به‌ویژه در زمینه‌ی ایمنی پوست اهمیت دارد و تضمین می‌کند که هیچ ماده‌ی سمی یا آلرژی‌زا در مراحل رنگرزی و تکمیل پارچه استفاده نشده است. ISO 13485نیز مربوط به سیستم مدیریت کیفیت در تولید تجهیزات پزشکی است و داشتن این گواهی برای برندهای بینالمللی ضروری است.روپوش پزشکی زمانی عملکرد بهینه دارد که مانند اسکراب پزشکی بر اساس استانداردهای بینالمللی تولید شود و دوام و بهداشت تضمین گردد.
مقایسه برندهای معتبر تولید اسکراب بر اساس استانداردها
برندهای بزرگ تولید اسکراب مانند Cherokee، Grey’s Anatomy، Dickies و Barco با رعایت دقیق استانداردهای جهانی توانستهاند جایگاه ویژه‌ای در بازار تجهیزات پزشکی پیدا کنند. این برندها معمولاً از پارچههای ترکیبی با خاصیت ضدباکتری، ضدالکتریسیته ساکن و تنفس‌پذیری بالا استفاده میکنند.
برندهای اروپایی بیشتر بر رعایت EN 13795 تمرکز دارند و اغلب از فناوری نانو برای ایجاد لایه‌های ضدآب استفاده میکنند. در مقابل، برندهای آمریکایی علاوه بر عملکرد، به طراحی ارگونومیک و راحتی در طول ساعات کاری طولانی نیز اهمیت بیشتری می‌دهند.
در ایران نیز طی سال‌های اخیر تولیدکنندگان داخلی تلاش کرده‌اند با استفاده از پارچههای وارداتی استاندارد و رعایت اصول دوخت صنعتی، به سطح کیفی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی برسند.
جدول مقایسه استانداردهای بینالمللی در تولید اسکراب
| نام استاندارد | حوزه کاربرد | نهاد صادرکننده | ویژگی‌های کلیدی |
| EN 13795 | لباس جراحی و محافظتی | اتحادیه اروپا | مقاومت در برابر نفوذ مایع و میکروب، تهویه بالا |
| ASTM F2407 | پارچههای پزشکی چندلایه | آمریکا | دوام در دمای بالا، جذب رطوبت کنترل‌شده |
| ISO 16603 / 16604 | لباس‌های ضدویروس | سازمان بینالمللی استاندارد | مقاومت در برابر نفوذ مایعات بیولوژیکی |
| Oeko-Tex 100 | ایمنی پارچه در تماس با پوست | مؤسسه Oeko-Tex | فاقد مواد شیمیایی مضر و آلرژی‌زا |
| ISO 13485 | سیستم مدیریت کیفیت تجهیزات پزشکی | ISO | کنترل فرآیند تولید و انطباق با الزامات بهداشتی |
سخن پایانی
رعایت استانداردهای بینالمللی در تولید اسکراب پزشکی نه‌تنها تضمین‌کننده‌ی ایمنی کاربران است بلکه اعتبار برند تولیدکننده را نیز تثبیت می‌کند. لباس‌های پزشکی باید به‌گونه‌ای طراحی و تولید شوند که بتوانند در برابر شرایط دشوار بیمارستانی مقاومت کنند و در عین حال راحتی و تهویه‌ی لازم را برای کاربر فراهم نمایند.جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله راهنمای خرید روپوش پزشکی برای افراد قدبلند را مطالعه کنید.
تولیدکنندگانی که بر اساس دستورالعمل‌های EN، ISO و ASTM فعالیت میکنند، قادرند محصولی ارائه دهند که هم از نظر دوام و هم از نظر بهداشت، در بالاترین سطح استاندارد جهانی قرار گیرد. در نهایت، انتخاب برندهایی که گواهی‌های معتبر بینالمللی دارند، به معنی انتخاب ایمنی، دوام و حرفه‌گری در محیط درمانی است.
سوالات متداول
۱. چرا رعایت استانداردهای جهانی در تولید اسکراب اهمیت دارد؟
زیرا این استانداردها تضمین میکنند که لباس از نظر بهداشتی، دوام و تهویه در سطح مطلوبی قرار دارد و خطر انتقال آلودگی به حداقل میرسد.
۲. کدام گواهی معتبرترین نشان کیفیت برای اسکراب پزشکی است؟
گواهی Oeko-Tex Standard 100 بهدلیل بررسی کامل مواد شیمیایی در پارچه، از معتبرترین تأییدیهها در جهان محسوب میشود.
۳. آیا تولیدکنندگان داخلی میتوانند استانداردهای جهانی را رعایت کنند؟
بله، بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی با بهرهگیری از فناوری نساجی جدید و واردات پارچههای استاندارد، توانستهاند به سطح بینالمللی نزدیک شوند.
۴. تفاوت استاندارد EN 13795 و ASTM F2407 در چیست؟
EN 13795 بر مقاومت پارچه در برابر مایعات و میکروب تمرکز دارد، در حالی که ASTM F2407 بیشتر به دوام حرارتی و ساختار چندلایه توجه دارد.
